Zarówno lokale socjalne, jak i komunalne są przyznawane osobom, które z jakichś powodów nie mogą zostać właścicielami nieruchomości bądź jej wynajmować w cenach rynkowych. Jednak zasady ich przyznawania są inne.

Mieszkania komunalne

Mieszkania komunalne są własnością gminy. Przyznaje się je osobom spełniającym określone kryteria, które są określane przez samą gminę. Chętnych na mieszkania komunalne jest wielu ze względu na niskie czynsze, więc i kolejki oczekujących są długie.

Jeśli chodzi o kryteria, jednym z najczęstszych jest kryterium dochodowe. Zwykle przyjmuje się, że aby osoba kwalifikowała się do przydziału mieszkania komunalnego, jej dochód powinien być zbyt niski, by mogła ubiegać się o kredyt hipoteczny bądź wynajmować mieszkanie na zasadach rynkowych, a zarazem wystarczający do regularnego płacenia czynszu. Inne możliwe kryteria to np. zameldowanie i zatrudnienie na terenie gminy czy brak praw do innych lokali mieszkalnych.

Aby ubiegać się o mieszkanie komunalne, należy złożyć do gminy wniosek wraz z innymi wymaganymi dokumentami, m.in. oświadczeniem o wysokości dochodów. Następnie gmina ocenia, czy sytuacja danej osoby kwalifikuje ją do otrzymania mieszkania komunalnego.

Należy pamiętać, że mieszkanie komunalne należy do gminy, nie do osoby je zajmującej, która ma jedynie prawo je wynajmować. Zatem nie podlega ono dziedziczeniu, a na wszelkie znaczące zmiany i przeróbki w lokalu należy uzyskać zgodę gminy.

Lokale socjalne

Mieszkania socjalne są przyznawane osobom, które nie mają praw do żadnych innych lokali, także komunalnych. Mieszkanie socjalne może zostać przyznane osobie obciążonej wyrokiem eksmisji, o ile sąd orzeknie o jej prawie do takiego lokalu. Czynsze są zwykle niższe niż w przypadku mieszkań komunalnych. Standard takiego lokalu umożliwia zamieszkiwanie, ale może być dość niski. Przyjmuje się, że lokal socjalny dla jednej osoby powinien mieć łączną powierzchnię co najmniej 10 mkw., a w przypadku większej liczby osób powinno przypadać po co najmniej 5 mkw. na osobę.

Sąd nie może odmówić prawa do lokalu socjalnego: osobom spełniającym warunki określone w uchwale rady gminy (każda gmina może określić takie warunki indywidualnie); osobom małoletnim, niepełnosprawnym, ubezwłasnowolnionym oraz ich opiekunom; osobom obłożnie chorym; emerytom spełniającym kryteria pomocy socjalnej; bezrobotnym; kobietom w ciąży.

Umowa o najem lokalu socjalnego jest zawierana między gminą a osobą uprawnioną na czas oznaczony. Umowa taka może być przedłużona, jeśli po upływie wspomnianego czasu osoba, której przyznano lokal, nadale spełnia przesłanki do korzystania z niego.